Thiếu sắt là tình trạng thiếu dinh dưỡng hay gặp nhất, đặt biệt là ở phụ nữ. Hãy kiểm tra xem bạn có những dấu hiệu dưới đây không và nếu có, hãy đến gặp bác sĩ để được làm xét nghiệm đánh giá lượng dự trữ sắt trong cơ thể.
Sắt đóng vai trò quan trọng trong sản sinh hemoglobin, một protein giúp hồng cầu đưa ô xi đi khắp cơ thể. Vì thế thiếu sắt có thể dẫn đến thiếu máu và nhiều hệ lụy khác.
Dấu hiệu của thiếu sắt
Kiệt sức
Đây là dấu hiệu phổ biến nhất của thiếu sắt và có lẽ cũng khó phát hiện nhất, vì phụ nữ rất hay cảm thấy mệt mỏi. Tuy nhiên, thiếu sắt khiến ô xi tới các mô ít hơn, vì thế cơ thể bị cạn kiệt nguồn năng lượng cần thiết. Nếu sự mệt mỏi “bình thường” của bạn đi kèm với cảm giác yếu ớt, bồn chồn hoặc không thể tập trung, thì cần nghĩ đến việc bổ sung sắt.
Kinh nguyệt nhiều
Ở phụ nữ, nguyên nhân số một của thiếu sắt là kinh nguyệt quá nhiều khiến cho cơ thể không sản xuất kịp để bù lại lượng máu bị mất sau mỗi kỳ đèn đỏ. Lượng kinh nguyệt bình thường chỉ khoảng hai đến 3 thìa cà phê mỗi tháng. Nếu bạn phải thay BVS dưới 2 tiếng mỗi lần thì cần đi khám bác sĩ phụ khoa.
Xanh xao
Đó là lý do khiến từ “xanh xao” thường được dùng với nghĩa “ốm yếu”. Hemoglobin khiến máu có màu đỏ và nhờ đó mang lại làn da hồng hào. Điều này có nghĩa là lượng protein này thấp có thể “hút cạn” màu sắc ra khỏi làn da. Cho dù da bạn có tông màu gì, nếu bên trong môi, nước răng hoặc bên trong mi mắt dưới có màu đỏ nhạt hơn bình thường, thì thiếu sắt rất có thể là thủ phạm.
Hay thở gấp
Dù bạn hít thở sâu thế nào đi nữa, nếu nồng độ ôxy xuống thấp, bạn sẽ có cảm giác thiếu không khí. Nếu bạn thấy mình “không thở nổi” khi làm những việc mà bình thường bạn vẫn làm tốt – như lên cầu thang hay tập thể dục – thì hãy nghĩ đến nguyên nhân thiếu sắt.
Đánh trống ngực
Tim làm việc quá sức có thể dẫn đến nhịp tim không đều, tiếng thổi ở tim, tim giãn và thậm chí là suy tim. Tuy nhiên đừng vội hoảng sợ. Rất có thể nguyên nhân chỉ là thiếu máu do thiếu sắt. Tuy nhiên, nếu bạn đã có vấn đề về tim thì rất cần kiểm tra nồng độ sắt vì thiếu sắt có thể làm cho bệnh tim nặng lên.
Chân bồn chồn
Bạn luôn đứng ngồi không yên? Khoảng 15% số người bị hội chứng chân bồn chồn có thiếu sắt. Lượng sắt càng thấp, triệu chứng càng nặng.
Đau đầu
Cơ thể bị thiếu sắt sẽ ưu tiên dành ôxy cho não trước khi lo ngại về các mô khác, nhưng ngay cả như vậy thì não vẫn không nhận được đủ ô xi ở mức tối ưu. Để đáp lại, các động mạch của não có thể sưng lên, gây đau đầu.
Thèm ăn đất sét, vữa tường và đá lạnh
Còn có tên là bệnh pica, việc thèm (và thực sự ăn) những thứ không phải thức ăn có thể là một dấu hiệu của thiếu sắt. Người bị thiếu sắt có thể rất vồ vập với những món kỳ lạ như phấn, đất sét, chất bẩn và giấy. Nhưng rất may là phần lớn phụ nữ bị thiếu sắt chọn ăn đá lạnh. Do đó những bệnh nhân có tiền sử thiếu máu cần đi khám lại ngay khi bắt đầu có dấu hiệu thèm ăn đá lạnh.
Cảm giác lo âu vô cớ
Cho dù cuộc sống của bạn chưa đủ stress, thì thiếu sắt cũng có thể khiến bạn có cảm giác lo lắng nhiều hơn. Tình trạng thiếu ô xi làm hệ thần kinh giao cảm tăng cường hoạt động, khiến cơ thể bị “tăng tốc” quá mức. Thêm nữa, do thiếu sắt khiến tim nhịp nhanh nên bạn dễ có cảm giác căng thẳng ngay cả khi đủ lý do để thư giãn.
Rụng tóc
Thiếu sắt, nhất là khi tiến triển thành bệnh thiếu máu thiếu sắt toàn phát, có thể gây rụng tóc. Lý do là vì cơ thể phải dành ưu tiên ô xi cho những chức năng sống còn, và tóc không nằm trong số đó. Tuy nhiên cũng đừng quá hoảng sợ khi thấy vài sợi tóc rụng. Mỗi ngày một người bình thường bị rụng mất khoảng 100 sợi tóc.
Các nguyên nhân gây thiếu sắt
Ăn chay
Sắt không được tạo ra giống nhau. Cơ thể chúng ta hấp thu sắt heme – có nguồn gốc từ thịt, gia cầm và cá – hiệu quả hơn gấp 2 đến 3 lần so với sắt không heme từ thực vật. Tuy nhiên bạn vẫn có thể nhận đủ lượng sắt với một kế hoạch ăn uống cẩn thận. Rau lá xanh, ngũ cốc nguyên cám và đậu đỗ đều giàu sắt. Đừng quên phối hợp chúng với những thực phẩm giàu vitamin C như ớt, quả mọng và súp lơ xanh để tăng cường hấp thu.
Tuyến giáp kém hoạt động
Thiếu sắt làm chậm chức năng tuyến giáp của cơ thể và cản trở hoạt động tăng cường chuyển hóa của tuyến nội tiết này. Nhược giáp là tình trạng hay bị bỏ qua – khoảng 6 phần 10 số người bị bệnh tuyến giáo không biết là mình có bệnh – vì thế nếu cảm thấy luôn mệt mỏi, tăng cân hoặc thân nhiệt giảm thì cần đi khám bác sĩ.
Mang thai
Axít folic là dưỡng chất không thể thiếu khi mang thai, nhưng em bé trong bụng bạn còn cần cả sắt nữa, và nếu không được cung cấp đủ, bé sẽ lấy từ nguồn dự trữ của mẹ. Hơn nữa, nhiều phụ nữ bị mất máu đáng kể trong khi sinh, khiến cho lượng sắt giảm sút. Nếu bạn mang đa thai, đẻ dày hoặc bị nôn do nghén, có lẽ bạn cần tăng cường sắt trong chế độ ăn.
Lưỡi có dáng vẻ “kỳ lạ”
Ngoài việc khiến lưỡi nhợt màu, lượng sắt thấp có thể làm giảm myoglobin, một protein ở hồng cầu hỗ trợ cho sức khỏe của cơ, bao gồm cả các cơ ở lưỡi. Hậu quả là nhiều người bị thiếu sắt cũng than phiền về tình trạng viêm, loét và lưỡi “mềm nhũn” một cách kỳ lạ.
Tiêu chảy mỡ hoặc bệnh viêm ruột
Ngay cả khi bạn ăn đủ sắt, thì bệnh tiêu chảy mỡ và viêm ruột như bệnh Crohn hay viêm loét đại tràng cũng có thể dẫn đến những vấn đề về hấp thu dưỡng chất, bao gồm cả sắt. Những bệnh này gây viêm và tổn thương đường tiêu hóa. Nếu bạn có chẩn đoán bị bất kỳ bệnh nào trong số này, hãy hỏi bác sĩ về cách để tăng cường hấp thu sắt.
Làm thế nào để nhận được nhiều sắt hơn
Nhu cầu về sắt không ai giống ai, nhất là với phụ nữ. Ở độ tuổi từ 19 đến 50 phụ nữ cần 18mg sắt mỗi ngày. Tuy nhiên khi có thai nhu cầu sắt vọt lên 27 mg mỗi ngày. Nếu bạn đang cho con bú, bạn sẽ chỉ cần 9mg. Ngoài ra, lượng kinh nguyệt có thể làm thay đổi nhu cầu sắt. Với người trên 50 tuổi và đã mãn kinh, khẩu phần sắt chỉ là 8mg mỗi ngày. Không khó để đạt được mục tiêu này – một phần đậu, cải bó xôi, thịt bò, hạt có vỏ cứng hay thịt gà đều có thể cho bạn ít nhất là vài mg sắt.
Một điều nữa cần lưu ý là với sắt, nhiều hơn chưa chắc đã tốt hơn. Các nghiên cứu đã cho thấy thừa sắt có thể gây tổn thương các cơ quan trong cơ thể và làm tăng nguy cơ tiểu đường, đau tim và ung thư, nhất là ở người già. Vì thế cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng các chế phẩm bổ sung sắt.